Verdwenen in Eindhoven - Stratum

Stratum was lange tijd een klein dorpje, waarvan de kerk zo’n 600 meter ten zuiden van de stad Eindhoven lag. Feitelijk grensde de bebouwing van Stratum direct aan Eindhoven. Het voornamelijk agrarische dorp had al rond 1400 een kleine kapel, gewijd aan Sint-Joris. Stratum behoorde toen nog tot de parochie Woensel. Enkele eeuwen daarvoor werd al op deze plek gewoond, getuige de vondsten die gedaan werden bij opgravingen in 2004. In 1489 werd de kapel verheven tot zelfstandige parochiekerk. De agrarische gemeenschap is lang blijven bestaan, maar in de tweede helft van de negentiende eeuw werd het dorp meegezogen in de ontwikkelingen in de sigaren- en textielindustrie die toen in en rond Eindhoven tot grote bloei kwam. Tot 1920 was Stratum een zelfstandige gemeente die al enkele eeuwen haar doden op een eigen kerkhof begroef.

Stratum - voormalig Sint-Joriskerkhof, 1489-1887

Toen de Sint-Jorisparochie in 1489 een zelfstandige parochie werd, mocht zij ook beschikken over bezittingen als een doopvont, luidklokken en een eigen kerkhof. Dus is het aannemelijk dat er zeker vanaf die tijd bij de kerk een kerkhof heeft gelegen. Mogelijk werd er ook al bij de kapel begraven maar dat is niet zeker. Hoe het kerkhof er heeft uitgezien staat nergens beschreven. Een idee krijgen we van een tekening van H. Spilman (1721-1784) die hij maakte naar aanleiding van schetsen uit 1730 van zijn leermeester Abraham de Haen. Op de tekening zien we een open ruimte rondom een kerk met een laag koor, een hoog en breed schip en een losse klokkentoren. In 1858 werd de noordoosthoek van het kerkhof gereserveerd als ‘bijzondere’ begraafplaats voor met name grafkelders. Voor hen ‘die het voorregt willen genieten daarop begraven te worden zullen betalen ten voordeelen der R.C. kerk van Stratum’: voor een gewoon graf 20 gulden, voor een gewoon graf met zerk 100 gulden en voor een gemetseld graf met zerk 200 gulden. Dat waren voor die tijd forse bedragen. In 1885 werd besloten een nieuwe kerk te bouwen om de groeiende parochie voldoende plaats te kunnen bieden. De nieuwe kerk werd een kleine 150 meter ten westen van de oude kerk gebouwd. Tegelijk werd besloten een nieuwe begraafplaats aan te leggen ten oosten van het oude kerkhof, de huidige Sint Jorisbegraafplaats. Het oude kerkhof werd in april 1887 voor het laatst gebruikt, op 12 augustus 1889 officieel gesloten en in 1903 geruimd. De oude kerk werd in 1900 afgebroken waarna de plek van de oude kerk met kerkhof geruime tijd braak lag totdat het later bebouwd werd met uitbreidingen van het Liefdesgesticht. Het oude kerkhof kwam weer even aan het licht toen in 2004 een opgraving plaats vond ter voorbereiding op een uitbreiding van zorgcentrum De Wilgenhof. Bij het uitgraven van de bouwput kwamen geen resten van de oude kerk aan het licht, maar wel een aantal losse graven en een zevental grafkelders. In twee grafkelders werden menselijke overblijfselen gevonden. De overige vijf waren geruimd en verplaatst naar de nieuwe begraafplaats. De in de twee kelders gevonden resten zijn die van jhr. Van der Beken Pasteel (rechter van Eindhoven) en zijn vrouw. De rechter was hier in 1864 begraven en zijn vrouw in 1879. De grafzerken van de kelders waren nog in goede staat en zijn na enige omzwervingen terecht gekomen op de kleine kloosterbegraafplaats, die onderdeel uitmaakt van het landgoed Eikenburg. Dit landgoed was vroeger eigendom van de vrouw van Van der Beken Pasteel. Zelf bezat de jonkheer een groot aantal ontginningen in ten zuiden van Eindhoven en in Woensel. Hun botten rusten in het Archeologisch Centrum in Eindhoven.

Stratum - Algemene begraafplaats, 1887-1939

Bij de aanleg van de nieuwe Sint-Jorisbegraafplaats in 1887 werd door de gemeente Stratum ook een kleine algemene begraafplaats aangelegd. Hoewel twintig jaar te laat, voldeed de gemeente hiermee aan de eisen van de Begrafeniswet van 1869. Ten noorden van de katholieke begraafplaats werd een smalle strook bestemd voor algemene graven. In 1903 vond een uitbreiding plaats vanwege ruimtegebrek. Nadat Stratum in 1920 bij Eindhoven was gevoegd, werd de begraafplaats van Woensel de algemene begraafplaats voor de hele gemeente. De algemene begraafplaats van Stratum werd in 1922 gesloten en in 1939 geruimd. In de krant werd de ruiming een lugubere klus genoemd maar ook werd aangegeven dat de stoffelijke resten overgebracht werden naar Woensel. Nadien is op de plek een poortgebouw geplaatst dat toegang geeft tot de Sint Jorisbegraafplaats en de rest van het perceel is in de naoorlogse jaren bebouwd met een rij woonhuizen.